Asian Cup là giải đấu bóng đá hàng đầu châu Á, tương tự như Euro hay Copa America ở các khu vực khác. Ra đời năm 1956, giải đấu nhanh chóng trở thành sự kiện thể thao lớn nhất khu vực, thu hút sự tham gia của các đội tuyển quốc gia mạnh nhất châu Á. Hãy cùng chúng tôi nhìn lại lịch sử giải đấu AFC Asian Cup, quá trình hình thành cũng như những thành công của giải đấu.
Sự hình thành và ra đời của giải đấu AFC Asian Cup
Cúp bóng đá châu Á (AFC Asian Cup) là giải đấu bóng đá nam dành cho các đội tuyển quốc gia châu Á, được Liên đoàn bóng đá châu Á (AFC) tổ chức bốn năm một lần. Đây là giải đấu bóng đá lớn nhất châu Á và là giải vô địch châu lục lâu đời thứ hai trên thế giới, sau Copa América. Đội vô địch AFC Asian Cup sẽ trở thành nhà vô địch châu Á và, kể từ năm 2015, cũng đủ điều kiện tham dự Cúp Liên đoàn các châu lục.
Giải đấu được tổ chức lần đầu tiên tại Hồng Kông vào năm 1956 và được tổ chức bốn năm một lần kể từ đó, gần đây nhất là vào năm 2019 tại Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất. Sau năm 2004, AFC quyết định điều chỉnh lịch thi đấu của giải đấu để tránh trùng với các sự kiện thể thao lớn khác như Thế vận hội Mùa hè hay Giải vô địch bóng đá châu Âu.
Kỳ đầu tiên sau năm 2004 diễn ra vào năm 2007, khi bốn quốc gia Đông Nam Á: Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Việt Nam đồng đăng cai. Đến Asian Cup 2019, số đội tham dự đã tăng từ 16 lên 24. Ngoài ra, giải đấu cũng có nhiều thay đổi đáng chú ý, chẳng hạn như cho phép các đội thay người thứ tư trong hiệp phụ và áp dụng công nghệ hỗ trợ trọng tài video (VAR).
Giải AFC Asian Cup diễn ra như thế nào?
Kể từ năm 2019, AFC Asian Cup đã mở rộng quy mô với sự tham gia của 24 đội bóng hàng đầu châu Á. Các đội được chia thành sáu bảng, mỗi bảng bốn đội. Các đội nhất bảng, nhì bảng và bốn đội xếp thứ ba có thành tích tốt nhất sẽ giành quyền vào vòng loại trực tiếp.
Nếu các đội bằng điểm, thành tích đối đầu trực tiếp giữa các đội sẽ được xem xét trước. Nếu vẫn không thể phân định được, hiệu số bàn thắng bại và số bàn thắng ghi được sẽ được tính. Nếu tất cả các yếu tố khác vẫn bằng nhau, tiêu chí fair-play sẽ được áp dụng, với mỗi thẻ vàng được tính 1 điểm, một thẻ đỏ trực tiếp hoặc hai thẻ vàng được tính 3 điểm, và nếu một đội nhận một thẻ vàng tiếp theo là một thẻ đỏ trực tiếp, tổng điểm sẽ là 4 điểm.
Ở vòng loại trực tiếp, mỗi đội được phép thay tối đa bốn cầu thủ khi trận đấu bắt đầu trong hiệp phụ. Đáng chú ý là kể từ Asian Cup 2019, giải đấu sẽ không còn tổ chức trận tranh hạng Ba giữa hai đội thua ở vòng bán kết.
Các đội thành công tại Cúp bóng đá châu Á
AFC Asian Cup lần đầu tiên được tổ chức tại Hồng Kông vào năm 1956, chỉ hai năm sau khi Liên đoàn Bóng đá Châu Á (AFC) được thành lập. Đây là giải đấu bóng đá lâu đời thứ hai trên thế giới, chỉ đứng sau Copa America.
Giải đấu ban đầu chỉ có bốn đội và được tổ chức theo thể thức vòng tròn tính điểm trong ba kỳ đầu tiên cho đến năm 1964. Mỗi liên đoàn khu vực tổ chức giải vô địch hai năm một lần, nhưng mức độ quan tâm không đồng đều. Ban đầu, các đội mạnh hơn thường không mấy hứng thú với giải đấu, mà tập trung vào các giải đấu lớn hơn như Thế vận hội và Đại hội Thể thao Châu Á. Điều này dẫn đến việc nhiều đội bỏ cuộc hoặc không tham gia vòng loại, giúp Hàn Quốc giành chiến thắng trong hai kỳ đầu tiên vào năm 1956 và 1960.
Sau khi Hồng Kông và Hàn Quốc đăng cai hai kỳ đầu tiên, Israel được chọn đăng cai Cúp bóng đá châu Á 1964. Giải đấu vẫn giữ nguyên thể thức cũ, với bốn đội tranh tài chung một bảng để xác định nhà vô địch. Israel cuối cùng đã giành chức vô địch Cúp bóng đá châu Á, đánh bại Ấn Độ với cách biệt ba bàn. Tuy nhiên, sau đó Israel đã bị các quốc gia Tây Á tẩy chay và không còn là thành viên của AFC.
Hiện tại, Nhật Bản là đội tuyển thành công nhất trong lịch sử AFC Asian Cup với 4 lần vô địch vào các năm 1992, 2000, 2004 với đội trưởng Zico và 2011. Iran cũng không kém phần ấn tượng khi giành 3 chức vô địch liên tiếp vào các năm 1968, 1972 và 1976. Ngoài Nhật Bản, Hàn Quốc và Iran, các đội tuyển như Saudi Arabia, Úc, Qatar, Iraq và Kuwait cũng đã bước lên bục vinh quang của giải đấu này.
Cúp và giải thưởng Cúp Châu Á
Cúp bóng đá châu Á (AFC Asian Cup) đã trải qua hai phiên bản cúp khác nhau. Phiên bản đầu tiên được sử dụng từ năm 1956 đến năm 2015, trong khi phiên bản thứ hai được chính thức giới thiệu vào năm 2019.
Chiếc cúp đầu tiên có hình dạng giống một chiếc bát với đế tròn, cao 42 cm và nặng 15 kg. Trong giải đấu năm 2000, đế đen được khắc tên các quốc gia vô địch và năm họ vô địch. Thiết kế sau đó được cải tiến, với lớp bạc phủ kín đế và phần đế đen được giảm xuống còn một lớp mỏng. Hiện tại, không còn tấm bảng kỷ niệm trên đế, nhưng tên của các quốc gia vô địch được khắc xung quanh.
Vào ngày 4 tháng 5 năm 2018, trong lễ bốc thăm vòng bảng AFC Asian Cup 2019 tại Burj Khalifa, Dubai, chiếc cúp hoàn toàn mới đã được ra mắt. Được chế tác bởi Thomas Lyte, chiếc cúp mới cao 78 cm, rộng 42 cm và vẫn giữ nguyên trọng lượng 15 kg, nhưng được làm hoàn toàn bằng bạc.
Thiết kế của chiếc cúp được lấy cảm hứng từ hoa sen – biểu tượng của châu Á, với năm cánh hoa tượng trưng cho năm liên đoàn thành viên của AFC. Tên của các quốc gia vô địch cũng được khắc xung quanh đế, có thể tháo rời khỏi thân cúp. Đáng chú ý là chiếc cúp mới này cũng được trang bị tay cầm ở mỗi bên, khác với phiên bản trước.
Ngoài chiếc cúp danh giá, đội vô địch Asian Cup sẽ nhận được giải thưởng tiền mặt lên đến 5 triệu đô la Mỹ từ AFC. Đội á quân sẽ nhận được 3 triệu đô la Mỹ, trong khi hai đội thua bán kết mỗi đội nhận được 1 triệu đô la Mỹ. Các đội tham dự cũng sẽ nhận được tiền thưởng tùy thuộc vào thành tích của họ. Tổng giải thưởng của AFC Asian Cup 2019 lên tới gần 15 triệu đô la Mỹ.
Những đội bóng nổi bật trong lịch sử AFC Asian Cup
- Nhật Bản: Với 4 chức vô địch (1992, 2000, 2004, 2011), Nhật Bản là đội bóng thành công nhất, nhờ lối chơi kỹ thuật và sự phát triển của J League.
- Ả Rập Saudi: Vô địch 3 lần (1984, 1988, 1996), Ả Rập Saudi là thế lực của Tây Á trong những năm 1980–1990.
- Iran: Với 3 chức vô địch liên tiếp (1968, 1972, 1976), Iran từng thống trị giải đấu trong giai đoạn đầu.
- Hàn Quốc: Vô địch 2 lần (1956, 1960), Hàn Quốc vẫn là một đội bóng mạnh với nhiều lần vào chung kết.
- Qatar: Hai chức vô địch liên tiếp (2019, 2023) đánh dấu sự vươn lên mạnh mẽ của bóng đá Qatar.
Việt Nam trong lịch sử AFC Asian Cup
Việt Nam có lịch sử lâu đời với AFC Asian Cup, bắt đầu từ thời Việt Nam Cộng hòa. Nam Việt Nam từng tham dự các giải 1956 và 1960, đạt vị trí thứ tư cả hai lần. Sau khi đất nước thống nhất, đội tuyển Việt Nam trở lại giải đấu vào năm 2007, khi đồng đăng cai cùng Thái Lan, Indonesia, và Malaysia. Dưới sự dẫn dắt của HLV Alfred Riedl, Việt Nam lọt vào tứ kết, đánh bại UAE và hòa Qatar, tạo nên cột mốc lịch sử.
Năm 2019, dưới thời HLV Park Hang-seo, Việt Nam tiếp tục gây ấn tượng khi lọt vào tứ kết, chỉ thua Nhật Bản 0–1 bởi quả penalty từ VAR. Sự trở lại mạnh mẽ của Việt Nam phản ánh sự phát triển của bóng đá nước nhà, với các cầu thủ như Nguyễn Quang Hải, Đoàn Văn Hậu, và Quế Ngọc Hải trở thành trụ cột.
Tầm quan trọng của AFC Asian Cup
AFC Asian Cup không chỉ là sân chơi để xác định đội bóng mạnh nhất châu Á mà còn là cơ hội để các quốc gia quảng bá văn hóa, phát triển cơ sở hạ tầng, và nâng cao chất lượng bóng đá. Giải đấu này cũng là bước đệm để các đội bóng châu Á chuẩn bị cho World Cup, với 4–5 suất tham dự vòng chung kết. Các đội như Nhật Bản, Hàn Quốc, và Úc thường xuyên góp mặt tại World Cup nhờ thành công tại Asian Cup.
Tại Việt Nam, AFC Asian Cup 2007 đã thúc đẩy sự phát triển của bóng đá, với việc nâng cấp các sân vận động như Mỹ Đình và thu hút sự quan tâm của người hâm mộ. Các trận đấu được phát sóng trên VTV và FPT, giúp người hâm mộ Việt Nam theo dõi sát sao.
Hy vọng qua bài viết về lịch sử giải đấu AFC Asian Cup của chúng tôi, bạn đã có thể hiểu rõ hơn về giải đấu danh giá nhất châu Á, Asian Cup. Đừng quên theo dõi trang web của chúng tôi để nhận thêm nhiều thông tin thú vị khác.
